Oportunitet na klackalici - od pretpostavke nevinosti osumnjičenog do presuđene stvari

Abstract

Oportunitet krivičnog gonjenja jedno je od načela krivičnog postupka, oblik "skretanja" od toka klasičnog evropsko - kontinentalnog modela krivičnog postupka utemeljenog na načelu legaliteta krivičnog gonjenja, vid konsensualnog okončanja postupka i pojednostavljena forma postupanja. Njegovo kriminalno - političko opravdanje nesumnjivo je, važnost za krivično pravosuđe, ciljevi i funkcije višestruki i raznovrsni. Uprkos tome što primena ovog krivičnoprocesnog mehanizma u javnotužilačkoj praksi traje više od dve decenije i što se njime okončava oko 9% postupaka po krivičnim prijavama, rezultati istraživanja pokazuju da esencijalna pitanja, u vezi sa njegovom pravnom i procesnom prirodom, i danas ostaju pod velom dilema - da li se osumnjičeni u odnosu na koga je primenjen ima smatrati nevinim i da li se rešenje o odbačaju krivične prijave po osnovu oportuniteta može izjednačiti sa presuđenom stvari. U radu se izlažu pojedini rezultati istraživanja prakse u pogledu zalaženja u domen tumačenja dejstava primene načela oportuniteta u krivičnom postupku i pravnih efekata rešenja o odbačaju krivične prijave po osnovu oportuniteta u parničnim postupcima za naknadu štete proistekle iz "krivičnog dela". Analizom shvatanja izraženih u krivičnopravnoj nauci, korišćenjem u određenoj relevantnoj meri uporednopravnog metoda, autorke nastoje da polazeći od procesne garancije pretpostavke nevinosti, ukažu na rizike poistovećivanja rešenja o odbacivanja krivične prijave na temelju ostvarivanja načela oportuniteta sa pravnosnažno okončanom stvari i potrebu izričitog zakonskog utvrđivanja dejstava oportuniteta, kao i da izvedu zaključke i rezultate koji će podstaći dalji razvoj krivičnopravne misli i eventualno biti korisne kao vid praktičnih smernica.

The criminal-political justification of the principle of opportunity is undoubtedly of significant importance for criminal justice, with multiple and diverse objectives and functions. Despite the fact that the application of this criminal procedural mechanism in public prosecution practice has been ongoing for over two decades, research results indicate that essential questions regarding its legal and procedural nature remain veiled in dilemmas even today - whether the suspect subject to its application should be considered innocent, and whether the decision to dismiss a criminal complaint based on the principle of opportunity can be equated with the res judicata. The paper presents specific research results regarding the interpretation of the effects of applying the principle of opportunity in criminal proceedings and the legal effects of decisions to dismiss criminal complaints based on the principle of opportunity in civil proceedings for compensation of damages arising from a "criminal act." By analyzing the concepts expressed in criminal legal science and utilizing the comparative legal method to a certain relevant extent, the authors aim to, starting from the procedural guarantee of the presumption of innocence, highlight the risks of equating the decision to dismiss a criminal complaint based on the application of the principle of opportunity with a final judgment. The primary de lege ferenda proposal is to establish a prohibition on criminal prosecution for the same criminal offense in cases of applying the principle of opportunity.