Svrsishodnost kolektivnog ostvarivanja autorskog prava u informacionom društvu

Abstract

Kolektivno ostvarivanje autorskog prava je vitalni deo korpusa modernih autorskopravnih sistema. Bez njega se ostvarivanje, pa i postojanje autorskog prava teško može zamisliti. Uprkos tome, u poslednje dve decenije sve se više postavlja pitanje njegove svrsishodnosti u današnjem dobu informacionog društva. Predmet istraživanja je upravo podrobnija analiza određenih aspekata interakcije sistema kolektivnog ostvarivanja autorskog prava i novih prilika u informacionom društvu. Analizom se želi postići dvostruki cilj: teorijski i praktični. Teorijski cilj je da se odgovori na sledeća dva pitanja: I Da li je i pod kojim uslovima sistem kolektivnog ostvarivanja autorskog prava svrsishodan u savremenom dobu informacionog društva? II Koji su mogući svrsishodni pravci daljeg razvoja sistema kolektivnog ostvarivanja autorskog prava u informacionom društvu? Praktični cilj je da se pokaže kako dobijeni teorijski nalazi mogu da se iskoriste u kreiranju i planiranju nacionalne politike razvoja sistema kolektivnog ostvarivanja autorskog prava u informacionom društvu, i to na primeru Srbije. Odgovori na dva teorijska pitanja i rešenje za praktični zadatak se, pri tome, traže kroz prizmu konstrukcije društvenog konteksta, koja je posebno determinisana za potrebe istraživanja, tako da je čine spoljašnji sloj – četiri grupe društvenih faktora (tehnološki, ekonomski, kulturološko-vrednosni i politički) i unutrašnji sloj – autorsko pravo. Sprovedeno istraživanje je dalo naredne odgovore. Kolektivno ostvarivanje autorskog prava je i dalje svrsishodno u informacionom društvu, budući da još uvek postoji dovoljna društvena potreba za njegovim tradicionalnim ulogama i ono te svoje uloge može delotvorno da izvršava. Ipak, kako bi ostalo svrsishodno na duži rok, kolektivno ostvarivanje autorskog prava mora da se razvija, da se reformiše. Mogući svrsishodni pravci daljeg razvoja sistema kolektivnog ostvarivanja autorskog prava razlikuju se među državama zbog razlika koje postoje u njihovim lokalnim društvenim kontekstima. Oni se kreću od privremenog insistiranja na tradicionalnom ustrojstvu, preko umerene reforme (kao najuniverzalnije opcije), do fundamentalne reforme kolektivnog sistema. Na osnovu tih teorijskih nalaza, naposletku su pružene i smernice za planiranje politike daljeg razvoja sistema kolektivnog ostvarivanja autorskog prava u Srbiji.

Collective management of copyright represents a vital segment of modern copyright systems. Without it, the management and even existence of copyright would be hard to imagine. Despite that, in the course of the last two decades, in the new surroundings of the information society, the question of the purpose/relevance of collective management of copyright has become prevalent. This research aims to provide detailed analysis of particular aspects of the interaction of the existing copyright collective management system and new circumstances in the information society. The analysis is twofold: theoretical and practical. The theoretical aim is meant to answer the following two questions: I Does the system of collective management of copyright have a purpose in the present-day information society and under what conditions? II What are the directions for the appropriate development of collective management of copyright in the information society? The practical aim refers to how the obtained theoretical findings could serve the goal of creating and planning of national policies for the further development of the copyright collective management system, having Serbia as an example. The answers to the two theoretical questions and the practical task are sought by relying on the construction of the social context, specifically made within this research, so that it consists of the outer layer – four groups of social factors (technological, economic, cultural and political) and the inner layer – the copyright law. The conducted research has provided the following answers. Collective management of copyright still has its purpose in the information society. The sufficient social need for the traditional functions of the copyright collective management system still exists. And those functions could be performed effectively by the system. Nevertheless, the copyright collective management system needs to be changed/reformed to remain relevant in the long term. Directions for the appropriate development/changes of the copyright collective management system differ among countries due to differences in their local social contexts. They range from insisting on the traditional system (at least in the short term), and moderate reform (as the most universal option) to fundamental reform. Finally, based on the acquired theoretical findings, guidelines for the planning of the copyright collective management policy in Serbia are provided.