Mehanizmi rešavanja sporova iz upravnih ugovora

Abstract

Predmet disertacije su mehanizmi rešavanja sporova iz upravnih ugovora, posmatrani kroz prizmu doktrinarnih postavki, pozitivnopravnih rešenja Francuske, Nemačke i Srbije, prakse sudova i drugih institucija u čiju je nadležnost stavljeno rešavanje ove kategorije sporova, kao i relevantnih izvora prava Evropske unije i njegove interakcije sa odabranim nacionalnim pravnim sistemima. Važno mesto u istraživanju zauzima i ispitivanje prostora za primenu alternativnih mehanizama rešavanja sporova u ovom domenu. Autorka nastoji da doprinese boljem i sveobuhvatnijem razumevanju upravnih ugovora i specifičnosti sporova koji iz njih proizlaze, tragajući za odgovorima na nekoliko ključnih pitanja koja imaju ne samo teorijski, već i važan praktični značaj. Na koji način obezbediti ravnotežu između zaštite angažovanog javnog interesa i zaštite prava i pravnih interesa privatnog partnera (saugovarača)? Kojim (van)pravnim mehanizmima pristupiti rešavanju sporova iz upravnih ugovora i kako urediti njihov međusobni odnos? Imajući u vidu javnopravne ciljeve upravnih ugovora i opseg njihovih dejstava, da li omogućiti trećim licima da odgovarajućim mehanizmima napadaju odluku o odabiru saugovarača, odnosno sam upravni ugovor? Najzad, da li je neophodno – i moguće – ustanoviti određene standarde pravne zaštite u vezi sa tom kategorijom sporova, nezavisno od specifičnosti i razlika u pravnom režimu upravnih ugovora koje postoje u različitim pravnim sistemima? Rezultati istraživanja ukazuju na to da su razlike u arhitekturi i načinu funkcionisanja različitih mehanizama u nacionalnim okvirima, posledica specifične pravne tradicije i doktrinarnog nasleđa u okviru kojih su nacionalne koncepcije upravnih ugovora oblikovane. Uprkos razlikama, čini se da je njihova svrha u svim posmatranim državama umnogome ista i tiče se potrebe da se obezbede efikasno i racionalno trošenje javnih sredstava, integritet postupaka dodele upravnih ugovora i kvalitet i kontinuitet javnih poslova – kao univerzalnih vrednosti od kojih korist ima čitavo društvo. Takođe, uočeno je da je pravo Evropske unije odigralo važnu ulogu u ublažavanju nacionalnih razlika, a posebno kroz standardizaciju pravne zaštite i njenog proširenja na pojedine kategorije trećih lica. Na kraju, autorka na temelju zaključka da za kvalitet i efikasnost pravne zaštite kod upravnih ugovora nije od presudnog značaja da li će nadležnost za rešavanje sporova imati specijalizovano telo, upravni ili građanski sudovi, već prvenstveno da li u određenom pravnom sistemu postoji koherentan i usklađen pravni režim upravnih ugovora, realizuje još jedan cilj disertacije, a to je pružanje de lege ferenda smernica, radi unapređenja pravne zaštite i rešavanja sporova u srpskom pravu upravnih ugovora.

This research focuses on dispute resolution mechanisms in administrative contracts, by elucidating several dilemmas that are not solely theoretical, but also have substantial practical significance and ramifications in the field of legal certainty. First, is it possible to strike a fair balance between the protection of legal rights and interests of private parties on the one hand, and the public interest, on the other? Second, what category of mechanisms – legal and non-legal – would be the most efficient to that end and how should the connection between these different mechanisms be established? Third, should third parties also be equipped with adequate (legal) instruments for challenging administrative decisions on the basis of which administrative contracts are awarded and/or administrative contracts after their conclusion? Lastly, is it possible to establish certain standards of legal protection regardless of the type of administrative contract, specificities of sectors in which they are concluded and the differences in national legal regimes of administrative contracts? The aforesaid research questions are examined through the prism of doctrinal stances, positive legal solutions in three legal systems – French, German and Serbian – case law of courts and other institutions and bodies vested with competence to resolve this category of disputes, as well as relevant sources of European Union law and its interaction with the selected national legal systems. An important part of the research concerns exploring the possibility of resorting to alternative dispute resolution mechanisms in this domain. The main research findings indicate that the divergences in terms of the architecture and manner in which national dispute resolution mechanisms operate are a result of different legal traditions and doctrinal heritage within which national concepts of administrative contracts have been shaped. Still, it appears that their purpose is principally the same in all of the observed legal systems, and it concerns the need to ensure efficient and rational spending of public funds, the integrity of contract award procedures, and the quality and continuity in the provision of public services – universal values that benefit the entire society. Moreover, European Union law strongly contributes to the approximation of national legal solutions, primarily through the standardization of legal protection and its expansion to legal rights and interests of third parties. Finally, based on the conclusion that the quality and efficiency of legal protection in administrative contracts primarily depend on the existence of a coherent and harmonized legal regime of administrative contracts in a particular legal system, the author provides de lege ferenda guidelines aimed at improving legal protection and dispute resolution in the Serbian law of administrative contracts.