Ius commune Europaeum - novi termin za staro rešenje

Abstract

U ovom tekstu autor nastoji da ukaže na doprinos rimskog prava razvoju srednjovekovnog ius commune, koji ujedno može predstavljati model za ostvarivanje ideje jedinstvenog evropskog privatnog prava. Pri tom autor ukazuje na probleme s kojima se Evropska unija u protekle dve decenije suočava u pokušaju harmonizacije privatnog prava, uglavnom centralističkim metodima (direktivama, obavezujućim međunarodnim ugovorima, presudama Evropskog suda pravde i Evropskog suda za ljudska prava). Najpre se analizira nastanak i razvoj srednjovekovnog ius commune, opšteg pravnog sistema na tlu čitave Evrope. Pri tom, autor odbacuje sve pokušaje ograničenja ovog pojma, insistirajući na tome da nije reč o samodovoljnom, zaokruženom pravnom sistemu, već o konceptu koji predstavlja razmenu ideja, iskustava, argumenata i pravnih rešenja temeljenih na istom izvoru - rimskom pravu. U tom pogledu, autor ističe značaj Justinijanove kodifikacije i njenog tumačenja, prvenstveno od strane glosatora i komentatora. Značajna uloga pravne škole u Bolonji analizira se kroz prizmu tzv. italijanskog načina mišljenja (mos docendi italicus) oličenog prvenstveno u sistemskom tumačenju originalnih i glosiranih tekstova pod imenom 'brokard'. Uloga škole u Bolonji dodatno je naglašena slobodnim kretanjem i razmenom profesora i studenata širom Evrope, što je podsticalo uticaj rimskog prava, čak i u zemljama common law-a, o čemu su vladale brojne predrasude. Autor nastoji da ponudi nove argumente u korist osnovne teze da je rimsko pravo u velikoj meri uticalo i na te zemlje, kao i da je koncept srednjovekovnog ius commune možda rešenje za moderne probleme harmonizacije evropskog prava, popularno nazvanog ius commune Europaeum.

The author emphasizes contribution of the Roman law to the development of the medieval ius commune, and suggests that the liaison between the two may serve as a model for unification of the European Private Law (ius commune Europaeum). The efforts to harmonize the European Private Law in the past two decades were marked by the centralist approach, and the means of the attempted harmonization were EU directives, binding international agreements, and decisions of the European Court of Justice and the European Court of Human Rights. On the contrary, the medieval ius commune successfully acted as a general legal framework for the entire Europe. However, the medieval ius commune was not a legal system in the strictest sense, but a common concept that included exchange of the ideas, experiences, arguments and legal institutes, based on the Roman Law as a shared source. In this respect, the author points out the importance of Justinian's codification and its interpretations, especially by the glossators and commentators. Furthermore, the author analyzes the role of the law school of Bologna through the prism of the so-called Italian way of thinking (mos docendi italicus), embodied primarily in the system interpretation of original and glossed texts called 'brocard'. The school of Bologna was characterized by free movement of professors and students from all over Europe, which encouraged the wide-spread influence of the Roman law.