Pravni položaj prethodnog naslednika

Abstract

Prethodni i potonji naslednik mogu da se pojave u srpskom pravu kada zaveštalac imenuje naslednika pod uslovom ili rokom. Sumarna pravila srpskog ZON-a, koja prethodnog naslednika upodobljavaju sa plodouživaocem otvorila su dva ključna problema, kojima je posvećen ovaj rad. Prvi se tiče pravne prirode položaja prethodnog naslednika (da li on na dobrima iz zaostavštine ima plodouživanje ili vremenski ograničenu svojinu), a drugi se odnosi se na njegovo pravo da raspolaže dobrima iz zaostavštine. Analizirajući različita rešenja u uporednom pravu, kao i različita stanovišta koja su došla do izražaja u domaćoj i inostranoj teoriji i sudskoj praksi, autor dolazi do zaključka da prethodni naslednik nema plodouživanje na zaostavštini, već da u momentu ostaviočeve smrti nasleđuje zaostavštinu u svojinu koja je vremenski i sadržinski ograničena. Kada je reč o pravu prethodnog naslednika da raspolaže dobrima iz zaostavštine, autor smatra da je u interesu kako pravnog prometa, tako i prethodnog i potonjeg naslednika da budući Građanski zakonik napusti austrijski sistem potpuno ograničene slobode raspolaganja i da se prikloni sistemu liberaliteta. Za sistem liberaliteta karakteristično je što prethodni naslednik ima delimično ograničenu slobodu raspolaganja, pri čemu se interesi potonjeg naslednika prevashodno štite putem pravila o realnoj subrogaciji. Takav sistem omogućuje da se u periodu od ostaviočeve smrti do nastupanja supstitucionog slučaja ekonomski celishodnije upravlja zaostavštinom, jer prethodni naslednik može nasleđena dobra da razmeni za neke druge predmete koji manje gube na vrednosti i koji su podobni da daju veći prihod.

Under Serbian law, preceding and subsequent inheritor occur when testator appoints a successor under condition or with time limit. Terse rules of the Serbian Law on Inheritance qualify a preceding inheritor as an usufructuary. This opens up at least two questions. Firstly, what is the nature of the preceding inheritor's legal position? Does he have a usufruct of the estate, or a sort of time-limited property rights? Secondly, does he have a right to dispose of the estate? The author starts off with comparative analysis of a number of legislative, doctrinal and judicial outlooks on these issues, and concludes that preceding inheritor may only hold a position of proprietor, limited in time and content. He may not be qualified as an usufructuary. On the occasion of the testator's death, the preceding inheritor succeeds to his estate. His property rights are time-limited and restricted in substance. When it comes to the preceding inheritor's right to dispose of the inherited goods, it is the author's firm belief that the creators of the future Serbian civil codification should renounce the presently accepted Austrian system of prohibited disposition, and agree to the much more convenient system of liberality. The latter should accelerate legal transactions, and serve more adequately the interests of both the preceding and the subsequent inheritor. The system of liberality allows the preceding inheritor to dispose of the estate without excessive restrictions, while it protects interests of the subsequent inheritor via the rules on real subrogation. It facilitates a more efficient management of the estate in the time between the decease and expiration of the time-limit, or fulfillment of the condition; as the preceding inheritor may trade the inherited goods for other possessions, which may generate more income, or be less prone to losing value.