Društveni uslovi stvaranja i primene socijalnog prava u Srbiji

Abstract

Predmet ove doktorske disertacije je uticaj društvenih uslova na stvaranje i primenu socijalnog prava u Srbiji, na prelasku iz 20. u 21. vek. U nekoliko poslednjih decenija u oblasti socijalnog prava menjaju se zakoni i javne politike sa dalekosežnim društvenim posledicama. Cilj ovog rada je da u društvenom kontekstu oličenom u dva globalna procesa (globalizacija i post- socijalistička transformacija) identifikuje uticaj društvenih faktora na stvaranje i primenu socijalnog prava. Društveni faktori (determinante) čije dejstvo pratimo jesu država, tržište i vrednosti, a elite i srednji slojevi su akteri čije delovanje i interese analiziramo. Globalizacija je složen društveni proces povećanja međuzavisnosti društava i država. Ona ima značajne socijalne posledice - npr. povećanje konkurencije dovodi do pojave novih socijalnih rizika. Pored dubokih društvenih promena, globalizacija nosi sa sobom novu ideologiju, koju označavamo kao mešavinu (neo)liberalizma i globalizma. Nova ideologija zasnovana je na idejama individualne odgovornosti za blagostanje, smanjenoj ulozi društvene solidarnosti i promenjenim ulogama države, pojedinaca i privatnog sektora u socijalnoj politici, te subordinaciji socijalnih procesa ekonomskoj logici. Usled globalizacije dolazi i do slabljenja kapaciteta i moći nacionalnih država, posebno na periferiji. Mnoge nadležnosti premeštaju se na nadnacionalne (na primer, u sklopu EU integracija) ili regionalne i lokalne nivoe vlasti (u sklopu decentralizacije). Prostor upražnjen povlačenjem države popunjavaju međunarodni akteri. Među njima, za raspravu o socijalnom pravu poseban značaj imaju međunarodne organizacije kao što su Svetska banka, Ujedinjene nacije sa svojim agencijama, bilateralni donatori, međunarodne nevladine organizacije i Evropska unija. Oni imaju sposobnost da aktivno utiču na kreiranje javnih politika i zakona kroz stručnu i finansijsku pomoć (u obliku kredita i donacija) koje daju zemljama u razvoju, pa i Srbiji.

The subject of this dissertation is the impact of social conditions on the creation and implementation of social rights in Serbia, at the turn of the 20th in 21st century. In the last few decades laws and public policies in the field of social rights are in the process of deep changes with far-reaching social consequences. The aim of this dissertation is to identify the impact of social factors on the creation and implementation of social rights in the social context marked by two global processes (globalization and post-socialist transformation). Social factors (determinants) whose effect we analyze are the state, the market and values, while elites and middle classes are the actors whose activities and interests we analyze. Globalization is a complex social process of increasing interdependences between societies and states. Globalization has significant social consequences– for example, increased global economic competition leads to the emergence of some of the so called new social risks. In addition to profound social change, globalization brings with it a new ideology, to which we refer as a mixture of (neo)liberalism and globalism. The new ideology is based on the ideas of individual responsibility for personal welfare, reduced role of social solidarity, changing roles of government, individuals and private sector in social policy and subordination of social process to economic logic. State capacities and powers of national states are weakened due to globalization, especially in the world periphery. Many responsibilities are moved to the supranational (e.g. integration within the EU) and regional and local levels of government (as part of the process of decentralization). Vacant space that emerged after the retreat of the state was filled in by international actors. Among them, in the field of social rights important roles are played by the World Bank, the UN with its agencies, bilateral donors, international NGOs, and the European Union. They actively influence the creation of public policies and laws through technical and financial assistance (in the form of loans and grants) offered to developing countries, including Serbia.