Vršenje roditeljskog prava u slučaju osporavanja/utvrđivanja očinstva deteta - tri pristupa nemačkog, engleskog i srpskog prava

Abstract

Iako je pravo na saznanje porekla predviđeno, pre svega, kao pravo deteta, odluka kojom se utvrđuje odnosno osporava poreklo deteta odnosi se na sve stranke u postupku - na dete, majku deteta, oca deteta i muškarca čije se očinstvo utvrđuje/osporava. U većini evropskih zakonodavstava postoje proklamovani principi ravnopravnosti bračne i vanbračne dece. Nemačko pravo je predviđalo, do izmena Bürgerliches Gesetzbuch iz 2013. godine, da, ukoliko vanbračna majka ne da saglasnost vanbračnom ocu, ne postoji mogućnost da on stekne roditeljsko pravo ili samo pravo na kontakt sa detetom. Nemačko pravo je smatralo da bi sticanje roditeljskog prava vanbračnog oca protivno volji majke bilo suprotno interesima deteta. U Engleskoj sudovi prilikom dosuđivanja mere vršenja roditeljskog prava ocenjuju sledeće kriterijume: stepen posvećenosti oca detetu, stepen povezanosti između vanbračnog oca i deteta i razloge usled kojih vanbračni otac traži meru vršenja roditeljskog prava. U srpskom pravu (osim vremenskog roka) nema ograničenja biološkog oca da utvrdi poreklo u odnosu na dete, i tako stekne roditeljsko pravo. Rešenja srpskog zakonodavstva u potpunosti su u skladu sa Konvencijom o pravima deteta, ali ne uvažavaju pravo na poštovanje porodičnog života deteta i njegovog pravnog oca. Autor predlaže da, u skladu sa obavezom proširene primene istražnog načela u porodičnim (paternitetskim) sporovima, koju predviđa član 205 Porodičnog zakona, sudovi u Srbiji, pri postavljanju zahteva muškarca koji je osporio bračno ili priznato vanbračno očinstvo i ima nameru da vrši roditeljsko pravo, ispituju razloge usled kojih on podnosi ovaj zahtev. Time bi se dodatno ispunila i obaveza da se sud rukovodi najboljim interesom deteta u svim postupcima koji se odnose na dete (čl. 6 i 266 Porodičnog zakona), te da se omogućavanje, odnosno odbijanje vršenja roditeljskog prava posmatra prvenstveno iz ugla i stabilnosti deteta.

Although the right to know his origin is envisaged, primarily, as a right of the child, decision establishing/contesting child's origin applies to all parties in the proceedings - the child, the child's mother, child's father and the man whose paternity is being established. In most European legislations there are principles proclaiming equality of legitimate and illegitimate children. German law predicted, until modifications of the Bürgerliches Gesetzbuch in 2013, that if illegitimate mother refuse to give consent to illegitimate father, there is no possibility that he acquires parental rights or a right to contact with the child. German law considers that acquisition of the parental rights of illegitimate father against the will of the mother would be contrary to the best interests of the child. In England, when deciding parental responsibility order, courts consider following criteria: the degree of father commitment to the child, the degree of association between child and the father and the reasons illegitimate father seek parental responsibility order. The Serbian law (except time limit) provides no restrictions of biological father to establish origin in relation to the child and thus acquire parental responsibility. Serbian legislative solutions are completely in the line with the Convention on the Rights of the Child, but do not accept the right to respect for family life of the child and his legal father. The author suggests, in accordance with the obligation in Article 205 of the Serbian Family Act - extended application of investigative principle within the family (paternity) proceedings, that courts in Serbia, questioning request of the man who challenged marital paternity or disputed recognized illegitimate paternity, and intends to acquire parental responsibility examine the reasons due to which he submitted this request. This would further fulfill an obligation of the court to examine best interest of the child principle in all proceedings concerning child (art. 6 and 266 of the Serbian Family Code), thus to allow or refuse exercise of parental responsibility, primarily from the perspective of the child's stability.