Biznis menadžment i rimsko pravo

Abstract

Rimsko pravo je razvilo efikasne forme preduzetništva i menadžmenta koje se pravno radikalno razlikuju od modernog prava. Naročito zanimljiv primer je poslovođenje putem zajedničkih robova. Тakvi robovi, postavljeni i ovlašćeni da rukovode najrazličitijim poslovima na kopnu i moru bili su važan sloj menadžera u Rimu – institores. Ukoliko im je bio poveren pekulijum na upravljanje, razlika između preduzetnika i menadžera gotovo da je bila izbrisana. Efikasnosti ove vrste biznis menadžmenta najviše su doprineli pretor i njegove tužbe s dodatim subjektom. U radu se ispituju četiri tipa poslovođenja u kolektivnom preduzetništvu u rimskom pravu: 1) preduzetnici svi zajedno vode poslove ili su poslovođenje poverili jednom od njih; 2) preduzetnici su poverili vođenje poslova zajedničkom robu na osnovu tzv. praepositio, pa se zajednički rob pojavljuje kao institor ili magister navis; 3) preduzetnici su poverili vođenje poslova zajedničkom robu koji ima peculium; 4) preduzetnici su poverili vođenje poslova tuđem robu ili slobodnom čoveku koji nije preduzetnik. Kompleksna pravna rešenja doprinela su tome da se prevaziđu mnogobrojne slabosti rimskog ortakluka. Osim toga, ove forme su se, funkcionalno i de facto, približile modernim korporativnim oblicima preduzetništva i poslovođenja, čime se na još jednom primeru može potvrditi čuvena rimska praktičnost, pragmatičnost i efikasnost.

Roman law developed, although in a radicaly different way compared to modern law, very efficient forms of business management. Most interessting example was the organization of different types of business per servos communes actionable by pretorian remedies. Author is examining four possible ways in which the entrepreneurship in roman law was organised and managed. First, the business was managed jointly by all entrepreneurs together or it is entrusted to one of them. Special rules on this issue are applied in case of societates publicanorum, argentarii, exercitores and venaliciarii. In the second situation menagement is entrusted to servus communis on the basis of so called praepositio. In that case the slave in co-ownership of enterpreneurs becomes institor or magister navis. Third situation is when management is governed by servus communis with peculium. Finally, the management can be entrusted to a free man who is not entrepreneur or to someone else`s slave. Complexity of legal solutions leads to the conclusion that the weak points of entrepreneurship in the form of societas as internal relationship were very succesfully eliminated. Also, invented forms were legaly very different from modern law, however, de facto they come close to the functional equivalent of modern corporations.