Hugo Donellus – sistematičar s početka novog veka, o deliktima i Akvilijevom zakonu

Abstract

Hugo Donelus je dao veliki doprinos stvaranju modernog privatnog prava. Izvršio je novu sistematizaciju obimne materije Justinijanove kodifikacije. Odvojio je norme materijalnog od procesnog prava, a privatno pravo je utemeljio kao sistem subjektivnih prava sačinivši listu „dobara“ koja pripadaju pojedincu kao što su život, telo, sloboda, čast, ugled, spoljni predmeti (stvari) i obligaciona prava. Njegov doprinos nije ništa manji ni na terenu deliktnog prava. Pojmovno je razdvojio izraze delictum, maleficium, crimen, a naziv maleficium rezervisao je za privatni delikt iz kojeg nastaje obligacija, koji će kasnije prihvatiti Hugo Grocije u svojoj čuvenoj definiciji. Ipak, i pored ovog terminološkog uopštavanja, zadržao je rimsko shvatanje da postoji niz delikata privatnog prava sa svojim posebnim tužbama. Iako se Donelus, u skladu s humanističkim postavkama, trudio da ne promeni originalno značenje tekstova, što je vidljivo po uskoj interpretaciji Akvilijevog zakona, on je svojim sistematizatorskim težnjama uspeo da izmeni samu suštinu rimskog klasičnog prava. Stvarajući zatvoren, neprotivrečan sistem koji polazi od pravila, ne od činjenica, uvodi deduktivni način rezonovanja, što je suprotno načinu koji su primenjivali rimski pravnici. Тaj posao će dovršiti pravnici 18. veka i škola prirodnog prava.

Hugo Donellus` contribution to the formation of the modern civil law deserves special recognition. Following the idea that law must form part of a rational and coherent system, he reorganised the chaotic arrangement of Justinian’s codification. He also made sharp distinction between substantive law which is concerned with subjective rights, and civil procedure, which is concerned with their enforcement. He made therfore the classification of „quod nostrum est“ – life, body, freedom, reputation, including things which are objects of our ownership and obligations. He thus tiled the way for the new, deductive way of reasoning. In the field of law of delicts, he conceptualized the term maleficium to denote private delict as a source of obligation, distinguishing it from delictum, crimen and peccatum. However, he did not go as far as to modify rules of Roman law preserving roman list of delicts. He applied traditional, nerrow interpretation of the lex Aquilia in accordance with the spirit of legal humanism.