Harmonizacija i(li) unifikacija evropskog porodičnog prava

Abstract

Savremeni proces globalizacije je doveo do toga da se formira jedinstveno evropsko tržište, što je dalje uslovilo kretanje ljudi i kapitala. Milioni ljudi sa različitim kulturološkim obrascima približavaju se jedni drugima i formira se jedinstvena evropska kultura. Začetak evropskog porodičnog prava nalazimo u sudskoj odluci Evropskog suda za ljudska prava u slučaju Marckx protiv Belgije. Ideja harmonizacije porodičnog prava nije isključivo vezana za savremeno doba, te se ističe da su još dvadesetih godina XX veka skandinavske države uspele da usklade izvesne segmente porodičnog prava. Takođe, izvestan stepen pravnog usklađivanja učinile su i komunističke države u vreme SSSR. Bitna je razlika između stvaranja procesnog i materijalnog evropskog porodičnog prava. Harmonizacija procesnog porodičnog prava moguća je i poželjna, u smislu da se omogući priznanje jedne sudske odluke u drugoj državi i da se takva odluka sprovede, uzimajući da u savremeno doba građani, usled slobode kretanja i obavljanja zanimanja, često menjaju prebivalište ili boravište iz jedne države u drugu. U radu se razmatraju načini unifikacije i harmonizacije porodičnog prava putem donošenja pravila od EU, zatim sudskih institucija (Evropskog suda pravde i Evropskog suda za ljudska prava) i radom Komisije za evropsko porodično pravo i njenih prinicipa, u oblastima razvoda braka, prava deteta, roditeljskog prava, izdržavanja između supružnika i otmice dece. Unifikacija evropskog porodičnog prava dovela je do toga da se izgube strikne razlike koje postoje između liberalnih (severnih, protestantskih) i konzervativnih (južnih, katoličkih) država. Iskustvo skandinavskih država nam govori da je prethodna (politička) saglasnost o zajedničkim vrednostima, o kojima su se pre oko 100 godina te države saglasile, neophodna da bi došlo do harmonizacije i unifikacije. S obzirom na to da isključiva nadležnost za oblikovanje materijalnog porodičnog prava nije na nivou EU, posredni načini usklađivanja, poput presuda ESP i ESLJP, ostaje efikasniji način formiranja evropskih porodičnih vrednosti koje bi bile neka vrsta nepisanog mekog evropskog porodičnog prava.

Contemporary process of globalization created a single market, which has led to the free movement of people and capital, and also that millions of people with different cultural models became conected with each other and form a unique culture. European family law was established by European court for human rights in decision Markcx v Belgium. The idea of family law harmonization is not a new one. It is emphasized that in the second dacade of twentieth century Scandinavian states succeed to harmonize certain segments of family law. Likewise, some degree of legal harmonization was made by the communist states in the time of the USSR. There is significance difference between substantial and procedural family law in the area of harmonisation and unification. Harmonisation of procedural family law is possible and desirable as well, in the meaning of recognizing court decision in another member state and to enforce it, bearing in mind that in modern societies, upholded by free movement of people, they change very often domicil and habitual residence from one country to another. In this paper we consider models of harmonisation and unification – legislative activities of EU, then decisions of European courts (ECtHR and ECJ), and also work of European Comission on Family law and its principles regarding divorce, parental responsibility, spouse maintenance and child abduction. The unification of European family law has led to the loss of differences that existed between liberal (Northern, Protestant) and conservative (Southern, Catholic) states. The experience of the Scandinavian countries tells us that prior (political) consensus on common core, that they reach agreement about 100 years ago, is necessary in order to achieve harmonization and unification. Given that jurisdiction over substantive family law is not explicitly underlined at EU level, indirect modes of harmonisation, such as the decisions of ECtHR and ECJ, remain the best way of establishing European family values (common core), that would be some sort of soft European family law.