Iscrpljenje unutrašnjih pravnih sredstava kao uslov za primenu diplomatske zaštite u međunarodnom pravu

Abstract

Rad analizira pravila o obaveznom iscrpljenju unutrašnjih pravnih sredstava kao neophodni uslov za primenu diplomatske zaštite u međunarodnom pravu. Pre nego što se postavi pitanje odgovornosti države na međunarodnom planu, za povredu prava stranog državljanina ili preduzeća neophodno je pokušati postići pravnu zaštitu pred unutrašnjim organima države. Autor na početku obrađuje specifičnu evoluciju diplomatske zaštite, od mere međudržavne intervencije, do jedne od pravno dopuštenih aktivnosti koju država može da primeni radi zaštite prava sopstvenog državljanina. Istražuje se formiranje ovog pravila na univerzalnom nivou, kao i arbitražna praksa, s posebnim osvrtom na praksu Međunarodnog suda pravde u ovoj oblasti. Takođe se analizira rad Komisije za međunarodno pravo Ujedinjenih nacija u pogledu Nacrta o diplomatskoj zaštiti i navedeni su neki osnovni izuzetci od primene pravila o obavezi iscrpljenja unutrašnjih pravnih sredstava zaštite. Posebno se skreće pažnja na pogrešne zaključke autora, pogotovo onih koji se bave ljudskim pravima, o formiranju pravila o direktnoj nadležnosti međunarodnih tela. Istina je da se države u praksi ponekad odriču mogućnosti vođenja postupaka na nacionalnom nivou, ali tako nastaju samo obaveze inter partes, a nikako one koje su erga omnes prirode, kakvo je nesumnjivo pravilo o obaveznom korišćenju unutrašnjih sredstava zaštite.

The author analyses the so-called ‘rule of exhaustion of local remedies’ as a necessary condition of diplomatic protection. State must be given the opportunity to redress the alleged wrongdoing within the framework of its own domestic legal system, before its international responsibility may be examined at the level of international community. The paper starts off with an overview of the historical development of diplomatic protection in international law, and then focuses on the question of legal development of the ‘rule of exhaustion of local remedies’, the existing practices before the arbitral courts and the International Court of Justice, and the issue of whether or not the approach of the Court to diplomatic protection has become more human-rights oriented in the last few years. The author offers different theoretical views of development of the rule on the universal level, and considers this rule as on of the necessary conditions of diplomatic protection in international law. The author emphasizes the work of International Law Commission of United Nations on Draft Article on Diplomatic Protection, and analyzes some of the exceptions from the rule of exhaustion of local remedies. Furthermore, he examines the development of universal and regional mechanisms to protect human rights and highlights the impact of those mechanisms on the traditional measures of diplomatic protection and the ‘rule of exhaustion of local remedies’. A state may waive, by means of an international agreement and in relation to another contracting party, the right to use the internal systems of legal protection. Still, such agreement does not apply universally, nor it implies the existence of an universal rule of the same content.