Priroda jurističkog zaključka

Abstract

U radu se razmatra problem prirode jurističkog zaključka polazeći od gledišta koja ističu značaj premise činjeničnog stanja (male premise) za sagledavanje ove problematike. Osnovna hipoteza ovog istraživanja ukazuje da je struktura male premise složenija nego što se misli, odnosno da ona podrazumeva utvrđivanje i kvalifikaciju činjenica, ali i objašnjenje činjenica, koje sledi nakon njihovog utvrđivanja i opisa i koje prethodi kvalifikaciji činjenica. Ovu dimenziju male premise previđaju čak i gledišta koja potenciraju značaj činjeničnih pitanja za razumevanje jurističkog rasuđivanja. Objašnjenje činjenica je dimenzija male premise koja bitno određuje prirodu jurističkog zaključka, odnosno pokazuje da pravno rasuđivanje ima u isto vreme logičku, aksiološku ali i kauzalnu prirodu (jurističko rezonovanje kao tehne, phronesis, ali i kao episteme). U nastavku ove hipoteze izvodi se tvrdnja da kauzalna priroda pravnog zaključka zapravo znači da ovo rasuđivanje poprima, između ostalog, oblik jedne razvijene sociološke analize, i po tom osnovu, pre svega oblik induktivnog zaključivanja. Pravno rasuđivanje, po ovom pristupu, dobija silogistički oblik naknadno i nebitno za razumevanje njegove suštine. U izloženom pravcu, podvrgavaju se kritici postojeća gledišta o prirodi pravnog zaključivanja: model silogističke interpretacije, model hermeneutičke cirkularnosti, model dijalektičkog rasuđivanja i model postmodernističke rekonstrukcije. Kritika ovih gledišta ne zasniva se sa pozicije njihove isključivosti već komplementarnosti, gde sociološki ugao posmatranja otvara prostor kako za dublje razumevanje pravnog rasuđivanja, tako i za sintezu postojećih gledišta o prirodi jurističkog zaključka.

The paper examines the problem of the nature of judicial conclusion, starting from the premise of the factual position. Therein, the hypothesis is tested which underlines that the smaller premise has a more complex structure than it seems at a glance, i.e. apart from asserting and qualifying the facts, its structure embodies an explanation of facts which link these two aspects of the premise of factual situation. The explanation of facts is a dimension of the small premise which fundamentally determines the nature of the judicial conclusion, i.e. points to the fact that legal reasoning has at the same time a logical, theological but also a causal nature (legal reasoning as tehne, phronesis and episteme). As a consequence of this approach follows a conclusion that the procedure of qualifying the facts has predominantly an inductive character, meaning that the substance of a general legal norm is 'filled' starting from the factual situation. This view corresponds with the constructive theory of interpretation which stresses that interpretation is not only revealing but also forming the meaning (valuation on the basis of a relevant context).