O potrebi postojanja verzione tužbe u srpskom pravu

Abstract

Verziona tužba (actio de in rem verso) nastala je u rimskom pravu kao jedna od pretorskih adjekticionih tužbi (actiones adiecticiae qualitatis) na osnovu kojih je paterfamilijas odgovarao za kontraktne obaveze koje su preuzela njemu potčinjena lica. Verziona tužba primenjivala se i u vekovima koji su usledili nakon propasti rimske države ali u izmenjenom obliku. U srednjovekovnom opštem pravu (ius commune) ustalila se kao tužba koja se zasniva na upotrebi stvari u tuđu korist. Međutim, XIX vek doneo je nejedinstvenost u njenom regulisanju. Naime, u Pruskom i Austrijskom građanskom zakoniku propisana je u obliku koji je dobila u opštem pravu - kao tužba iz korisne upotrebe. S druge strane, Francuski i Nemački građanski zakonik uopšte nisu regulisali verzionu tužbu. Nemački građanski zakonik u čl. 812 regulisao je opštu tužbu iz neosnovanog obogaćenja koja je primenjiva na sve slučajeve pravno neosnovanog obogaćenja zbog čega je posebno uređivanje verzionih slučajeva postalo nepotrebno. U Francuskoj je opštu tužbu iz neosnovanog obogaćenja pod nazivom actio de in rem verso uvela sudska praksa. Zakon o obligacionim odnosima RS propisuje jedinstven institut pravno neosnovanog obogaćenja u čl. 210-219. Ukoliko se prihvati da je članom 210 st. 1 regulisana opšta tužba iz neosnovanog obogaćenja, posebno regulisanje upotrebe stvari u tuđu korist iz čl. 217 postaje suvišno stoga što se verzioni slučajevi mogu rešiti primenom opšteg pravila.

Actio de in rem verso originated in Roman law. It was one of the so called actiorns adiecticiae qualitatis which provided contract responsibility of paterfamilias under contracts concluded by his subordinates. Over the centuries the action has undergone many changes compared to its original concept. In ius commune, its concept was based on the use of objects for other person's benefit. The 19th century brought a different regulation of the action de in rem verso. Namely, the concept developed in ius commune continued to exist in Prussian and Austrian Civil Code. On the other hand, French Civil Code does not regulate this action but it was introduced by judical practice at the end of 19th century. German Civil Code in Art. 812 regulates general enrichment action which is applicable to all cases of unjust enrichment including also de in rem verso cases. Serbian Law of Contract and Torts uniformly regulates unjust enrichment in Articles 210-219. However, pursuant to Art. 217 actio de in rem verso has the same concept it had in ius commune which was not familiar with the general enrichment action. Bearing in mind that Serbian Law of Contracts and Torts regulates general enrichment action in Art. 210(1), there is no need to separately address the use of objects to others' benefit.