Pravoslavna crkva kao imalac prava svojine u Knjaževini i Kraljevini Crnoj Gori

Abstract

Nakon što je Vlada Crne Gore utvrdila Predlog zakona o slobodi veroispovesti ili uverenja i pravnom položaju verskih zajednica ponovo je aktuelizovano pitanje statusa crkvene imovine u Crnoj Gori. Predlogom zakona predviđeno je podržavljenje (nacionalizacija) zemljišta i objekata koje koriste verske zajednice, a koji su pribavljeni iz javnih prihoda države ili su izgrađeni na teritoriji Crne Gore zajedničkim ulaganjima građana do 1. decembra 1918. godine. Zakonodavac tvrdi da bi se na ovaj način ispravila istorijska nepravda jer je, navodno, crkvena imovina u knjaževini i kraljevini Crnoj Gori bila u državnom vlasništvu. U radu će biti prikazani i analizirani propisi kojima su bili regulisani pravo svojine i status crkvene imovine u Crnoj Gori, kao i relevantna arhivska građa koja se čuva u Arhivu Jugoslavije. Osnovna hipoteza izneta u radu je da crkvena imovina nikada nije bila u svojini kneževine ili kraljevine Crne Gore. Međutim, pravo svojine nad crkvenim zemljištem i objektima bilo je podvrgnuto ograničenjima koja su bila zasnovana na pozitivnopravnim propisima i čiji je cilj bio da se sačuvaju crkveni posedi i spreče zloupotrebe prilikom raspolaganja crkvenom imovinom.

The only relevant source of information about the legal regime of church property are the acts that regulate the property law in general and the internal church organization. Their analysis indicates that there is no regulation explicitly recognizing to the State the right of ownership over church property. In contrast, there is a regulation that explicitly recognizes to the church (or ecclesiastical entities) that as title holders of property rights, they are completely equal to all other holders of that right (Article 99 of the Constitution of Orthodox Consistories). The obligation to obtain state consent is only a legitimate restriction on existing property rights. There is no legal source recognizing the state's right of disposal of the church property. Thus, an analysis of the legal sources from the time of the principality and kingdom of Montenegro showed unequivocally that during the existence of that state, the Orthodox church was the owner of the property right over the church property, ie. thatit was the owner and not just the holder or the beneficiary of its own property.