Vršenje roditeljskog prava, prenošenje roditeljskog prava i lični odnosi deteta, srodnika i bliskih osoba nemačkom, francuskom, ruskom i irskom pravu

Abstract

U članku se razmatraju zakonske odredbe četiri pravna sistema: nemačkog, francuskog, ruskog i irskog. Predmet rada su odredbe o vršenju roditeljskog prava, prenošenju roditeljskog prava i ličnim odnosima između deteta, srodnika i bliskih osoba. Nemačko pravo karakteriše široka vlast vanbračne majke povodom vršenja roditeljskog prava i omogućavanja vanbračnom ocu da ostvari kontakt sa detetom. Širok je krug trećih osoba kojima se omogućava ostvarivanje kontakta sa detetom, posebno stavljajući akcenat na institut „socijalno-porodičnog“ odnosa, prema kome dete može ostvariti pravo na kontakt sa svakom osobom sa kojom ima navedeni odnos.1 Francusko pravo po pitanju vršenja roditeljskog prava ima dve specifičnosti. Najpre, obavezu, nesvojstvenu drugim pravnim sistemima, da majka po rođenju deteta, zajedno sa ocem, treba da izvrši njegovo priznanje, a zatim favorizovanje koncepta zajedničkog roditeljstva kojim se primat daje biološkim roditeljima. Sticanje roditeljskog statusa ne vezuje se isključivo za brak. Iako drugi srodnici, prvenstveno baba i deda, imaju mogućnost da im se prenese roditeljsko pravo, oni će svoja prava po pitanju deteta najčešće ostvarivati kroz održavanje ličnih odnosa. Takođe, moguće je da se detetu prizna pravo da održava lične odnose sa bliskim osobama sa kojima je ostvarilo emotivnu vezu. Rusko pravo odlikuje strogost pravila da isključivo roditelji vrše roditeljsko pravo, uz napomenu da ovaj pravni sistem nema pojmove samostalnog i zajedničkog vršenja roditeljskog prava, prisutne u zapadnim pravnim sistemima. Pravila o prenošenju roditeljskog prava su restriktivna i obuhvataju samo usvojenje i medicinski asistirano roditeljstvo. Paradoksalno, isključivom pravu roditelja da se staraju o detetu, stoji pravo bliskih srodnika (babe i dede) da u slučaju protivljenja roditelja sudskim putem ostvare pravo na kontakt sa detetom. U Irskom pravu razlikuje se bračna od vanbračne porodice, te tako vanbračni otac tek nakon date izjave može steći roditeljsko pravo. Pravo na kontakt drugih, bliskih srodnika sa detetom datira od 1998. godine, obuhvatajući krvne, tazbinske i adoptivne srodnike. Specifičnost irskog prava ogleda se u činjenici da samo supružnik roditelja deteta može steći roditeljsko pravo usvojenjem, ne i njegov vanbračni partner. Za prenošenje roditeljskog prava na supružnika nameće se dodatni zahtev da u tom slučaju dete usvoji i sam roditelj koji ujedno vrši roditeljsko pravo.

In this paper we consider statute regulations of four legal systems: German, French, Russian and Irish. Subject of our research is regulations related to excercise of parent responsibility, transfer of parental responsibility and personal relations between third persons and children. German law is affected by wide power of extramarital mother regarding both excercise of parental responsibility and contact between child and cohabitant father. There is number of third persons who are enabled contact with the child, with specifical accent to institute of „social-family“ relation, according to which child is entitled to contact with every person to whom he established such relationship. French legal system has two specificities. Firstly, obligation, unfamiliar to other juristictions, that extramarital mother after birth of the child must took place declaration of acknowledging child before state representation body. Second is favoring concept of joint custody (co-parenting) with decive role of biological parents. Excercise of parental responsibility is not strictly connected to marriage. Although other relatives, primarly grandparents, has opportunity to apply for transfer of parental responsibility, their rights related to children is mostly achieved through contact with the child. Likewise, it is possible to recognise child right to contact with persons to whom he established close emotional relationship, other than relatives. Russian law characterized approach that parents alone have inalienable right to rise and nurture their child. Mentioned system is not familiar with terms of sole and joint custody, wellknown to other, predominantly west legal systems. Regulations about transfering parental responsibility are restrictive and emrace just adoption and medically assisted parentage. Opposit to exclusively right of the parent to custody their child, there is court enforceable right of close relatives (grandparents before others) to have contact with the child even in the case of parental disapproving. In the Irish Law we notice diference between marital and cohabitant family, in the sence that unmarried father can exercise parental responsibility only after he give formal declaration about his paternity. Right of other relatives to contact with child is entered after 1998. and emrace not just blood relatives, but also marriage and adoptive relatives. Interestingly, in Irish Law only spouse of child parent has possibility to gain parental responsibility, not also unmarried partner. In that case, it is required, almost incredibly, that together with his spouse, parent of the child also adopt his own biological child.