Uzroci krize i putevi njenog prevazilaženja sagledani iz perspektive evropskog socijalnog modela

Abstract

Osnovna pozadinska ideja je da je neoliberalni zaokret u razvoju liberalnog kapitalizma prouzrokovao sadašnju globalnu krizu i krizu Evrozone, da rigidne mere štednje predstavljaju neoliberalni mehanizam koji sam po sebi ne može da razreši krizu, da je za put izlaska iz krize neophodan welfare zaokret u smislu novih formi welfare ekonomskih i političkih strategija razvoja (novih u odnosu na welfare model iz 1970.ih). Ovaj welfare zaokret bi bio neophodan i za smanjenje prevelikih nejednakosti na globalnom, regionalnom i državnom nivou, kao i za iznalaženje novih balansa između ekonomske efikasnosti i mehanizama slobodnog tržista, s jedne strane, i sistema blagostanja, zaštite ljudskih prava i prava na dostojanstven život svake individue, s druge. Dodatne pozadinske poente su da je privlačnost Evropske unije (EU) za građane prevashodno zasnovana na idealno-tipskom pojmu „socijalne Evrope“, da kriza Evrozone i dominantni načini njenog rešavanja dovode u opasnost osećaj pripadništva EU i uopšte uzev njen politički identitet, i da prevazilaženje krize i oporavak, kao i unapređenje identiteta političke zajednice EU zahteva revidirane ideje i prakse „socijalne Evrope“, bazirane na konstitucionalnim i institucionalnim nastojanjima usmerenim ka dubljoj i jačoj političkoj, ekonomskoj, fiskalnoj i socijalnoj integraciji. U tekstu se najpre analizira veza između krize kapitalizma i razvoja države blagostanja. Zatim se u međuodnosu sa welfare modelom razmatraju uzroci tekuće krize, kao i putevi izlaska iz nje. U datom kontekstu se ukazuje i na moguće relevantne aktere i procese, koji bi mogli da budu ključni za prevazilaženje neoliberalnog pristupa, zasnovanog na štednji na račun socijalnih davanja, i za preusmerenje na welfare model i princip solidarnosti.

The main background idea of this article is that the neoliberal turn in the development of liberal capitalism did cause the current global and Euro zone crisis, that the rigid austerity measures represent the neoliberal mechanism which cannot solve the crisis, that the welfare turn (revised welfare model, different from the traditional one related to 1970s), e.g. new forms of welfare economic and political strategies of development are necessary for overcoming the crisis. This welfarist turn would be also necessary for diminishing overextended inequalities at the global, regional and nation-state levels, and for finding new balances between economic efficiency and free market mechanisms, on the one hand, and welfare system, human rights protection, and right to a dissent life for each individual, on another. Additional background points of analysis are that the attractiveness of the European Union (EU) for the citizens is primarily based on the ideal-typical concept of „Social Europe“, that the crisis of the Euro zone and dominant ways out put into danger the sense of belonging to the EU and generally its political identity, and that the overcoming of the crisis, on one hand, and improving of the EU identity and polity, on another, demand revived ideas and practice of „Social Europe“, based on constitutional and institutional attempts towards deeper and stronger political, economic, fiscal and social integration. In this paper, the overview of the link between crisis of capitalism and welfare state development will be firstly offered. Secondly, the causes of the current crisis as well as ways out (again in the relation with the welfare model) will be considered. In that context, the possible relevant actors and mechanisms will be outlined, which could be crucial for overcoming the neoliberal austerity approach and for its replacing with the welfare model and solidarity.