Pravnoistorijska analiza statusa i organizacije svetogorske monaške zajednice

Abstract

Predmet ove disertacije je istorijskopravna analiza opštih pravnih akata kojima su tokom hiljadugodišnje istorije svetogorske monaške zajednice regulisani njen status i unutrašnja organizacija. U pitanju su akti koji za monašku zajednicu imaju konstitucionalni karakter, pa se iz tog razloga u literaturi nazivaju svetogorskim statutima, ustavima ili tipicima. Njima se utvrđuju sastav, delokrug i ovlašćenja svih monaških organa preko kojih se ostvaruje samouprava Svete Gore u odnosu na nadležne državne i crkvene vlasti. Sadržina doktorske disertacije podeljena je u jedanaest celina: uvodna razmatranja, devet poglavlja i zaključak. Svako poglavlje u kojem se analizira jedan ili više svetogorskih tipika sadrži kratak osvrt na okolnosti koje su prethodile njegovoj izradi, sažet prikaz njegovog sadržaja i detaljnu analizu njegovih propisa kojima je regulisan pravni status i unutrašnja organizacija svetogorske monaške zajednice. Prvi deo rada pod naslovom Uvodna razmatranja određuje predmet istraživanja i ciljeve koje rad treba da postigne. U nastavku tog dela biće ukazano na značaj disertacije i njen potencijalni doprinos s obzirom na postojeću naučnu obradu predmeta rada u domaćoj, ali i stranoj literaturi. Na kraju, biće navedeni metodi koji će se koristiti da bi se postavljeni ciljevi rada ostvarili. Prvo poglavlje nosi naslov Organizacija monaštva pod vizantijskom vlašću. U njemu je najpre ukratko izložena istorija Atonskog poluostrva u vremenu pre donošenja prvih tipika. Navedeni su izvori prava i struktura monaških vlasti u tom periodu. U istom poglavlju analizirane su odredbe prva tri svetogorska tipika: Cimiskijevog, Monomahovog i tipika Manojla Paleologa. Na kraju ovog poglavlja date su opšte karakteristike organizacije svetogorske monaške zajednice pod vizantijskom vlašću. U drugom poglavlju pod naslovom Organizacija vlasti u prvom periodu turske vladavine (15–18. vek) analizirani su tipici iz 1498, 1574. i 1744. godine, kao i nacrt tipika i tipik iz 1783. godine. U ovom periodu došlo je do prve i jedine opšte reforme svetogorskih organa vlasti.

The subject of this thesis is the historic and legal analysis of the general legal acts which have regulated the status and internal organization of the Athonite monastic community during its millennial history. These are the acts of the constitutional character for the monastic community, thus in the literature they are called Athonite statutes, constitutions or typicons. They define the structure, competence and authority of all the monastic bodies through which the self-government of the Mount Athos has been realized in relation to the respective state and church authorities. The content of the doctoral thesis is divided into eleven logical units: the introductory considerations, nine chapters and a conclusion. Each chapter which analyzes one or more Athonite typicons contains a brief review of the circumstances that led to its creation, the concise representation of its content and the detailed analysis of its regulations governing the legal status and internal organization of the Athonite monastic community. The first part, entitled Introduction tends to inform the reader about the subject of the research and the aims it is to achieve. In the continuation of this unit we underline the importance of the dissertation and its contribution considering the existing scientific treatment of the subject of the work both in domestic and in foreign literature. In the end, we will mention the methods applied in order to achieve the set goals of the work. The first chapter is entitled The Organization of the Government during the Byzantine Period of the History of the Holy Mountain. First, it summarizes the history of the Athonite peninsula in the time before the adoption of the first typicons, and then presents the sources of the law and the structure of monastic authorities in this period. The same chapter analyzes the provisions of the first three Athonite typicons: the typicon of Tzimiskes, of Monomachos and of Manuel Palaiologos. At the end of this chapter, the author provides general characteristics of the organization of the Athonite monastic community under Byzantine rule. The second chapter, entitled Organization of the Authority in the First Period of Turkish Rule (15th and 18th centuries), gives the analysis of the typicons from 1498, 1574 and 1744, as well as the draft of the typicons and the typicon from 1783.