Nasilje u porodici - nedovoljno kvalitetno zakonsko rešenje, nedosledna praksa, brojni problemi i dileme

Abstract

U radu su objašnjene neke specifične krivično-pravne karakteristike i problemi u vezi sa nasiljem u porodici. Autor piše o formalnom mestu ovog krivičnog dela u Krivičnom zakoniku Republike Srbije i nedovoljno jasnoj poziciji koju to krivično delo zauzima sa normativno- tehničke tačke gledišta. Naime, nasilje u porodici formalno spada u grupu krivičnih dela protiv braka i porodice, iako glavni zaštitni objekt tog krivičnog dela zapravo nije porodica već pre život, telo, pa čak i ljudsko dostojanstvo, itd. U radu su objašnjeni osnovni oblici krivičnog dela nasilja u porodici, teži oblici tog krivičnog dela, kao i neki veoma tipični problemi u vezi sa tim krivičnim delom, a posebno oni koji proizlaze iz nedovoljno jasnih krivično-pravnih odredbi. U skladu sa odredbama krivičnog prava Republike Srbije, osnovni oblik krivičnog dela nasilja u porodici postoji kada učinilac ugrožava mir, fizički integritet ili mentalno stanje člana svoje porodice, upotrebom nasilja, pretnje da će napasti njegov telesni integritet ili život ili grubim ili bezobzirnim ponašanjem. Autor posebno objašnjava u kojim situacijama samo jedan izolovan akt može predstavljati porodično nasilje i zaključuje da je u tipičnim slučajevima neophodno postojanje neke vrste kontinuiteta nasilja usmerenog prema određenim članovima porodice. U ovom radu posebno je iskritikovana suviše široka i ekstenzivna definicija pojma člana porodice koja je data u Porodičnom zakonu Republike Srbije i koja nije adekvatna za upotrebu u smislu krivičnog prava. U radu se kritikuje i obavezno krivično gonjenje od strane javnog tužioca za svaki oblik krivičnog dela nasilja u porodici, na primer, za osnovni oblik tog krivičnog dela, nezavisno od stava žrtve. To nije korektno budući da svaki oblik krivičnog dela nasilja u porodici u svojoj osnovi može biti i neko drugo krivično delo, kao što je na primer telesna povreda. Naime, može se javiti i apsurdna situacija kada postoji uzajamno nasilje između članova porodice, na primer, kada je ista osoba u isto vreme i učinilac i žrtva u istom slučaju porodičnog nasilja, odnosno nasilja koje je učinjeno uzajamno u isto vreme ili u specifičnom odnosu između članova porodice. U takvim situacijama su ti članovi porodice u isto vreme i aktivni i pasivni subjekti tog krivičnog dela i prilično je očigledno da u većini situacija oni nemaju interesa da budu istovremeno i krivično gonjeni i da se pojavljuju u ulozi žrtve u istom slučaju. Nema smisla da se u takvim slučajevima krivično goni ex officio (jer oni predstavljaju neku vrstu uzajamnog krivičnog gonjenja) i zbog toga bi bilo mnogo bolje i u najboljem interesu konkretnih članova porodice da se za osnovni oblik krivičnog dela nasilja u porodici krivično goni samo na zahtev oštećenog, osim ukoliko je oštećeni maloletno lice.

Low quality legal solutions, inconsistently practice, numerous problems and dilemmas In the article are explained some specific criminal law characteristics and problems of the family violence. Author writes about the formal place of this criminal offence in the Criminal Code of Serbia and not enough clear position of that offence in the normative-technical point of view. Namely, family violence is formally the criminal offence in the group of the offences against the marriage and family, although the main protective object of that offence in fact is not a family, but more the life, body, even human dignity etc. In the article are explained the basic forms of the criminal offence of family violence, aggravated forms of that offence and some very typical problems connected to that criminal offence, especially connected with not enough clear criminal law provisions. Basic form of family violence in accordance with the Serbian criminal law provisions exists when the perpetrator endangers peace, physical integrity or mental condition of a member of his family, by using violence, threat to assault body or life, or by impudent or ruthless behaviour. Author especially explains in what situations only one isolated act can be family violence and concludes that in typically cases it is necessary to exist some kind of continuation of violence towards the concrete family members. In the article is especially criticized the to bride and extensive definition of the family members in the Family Code of Serbia which is not appropriate to be used in the sense of the criminal law. In the article is criticized too the obligatory prosecution of public prosecutor for every forms of family violence, i.e. for the basic form of that criminal offence independently of the attitude of the victim. It is not correct, because every form of the family violence in the basic form of that criminal offence can be another criminal offence, for example bodily injury etc. Namely, it can be absurd too, when there is mutually violence between family members, i.e. when the same person in the same time is the perpetrator and the victim of the same case of family violence, i.e. mutually committed in the same time or in the specific relation between family members. These family members are in these situations in the same time the active and the passive subject of that criminal offence and it is quite obvious that in mostly situations they do not have interest to be in the same time criminal prosecuted and to be in the role of victim in the same case. There is no sense to prosecute so called ex officio in such cases (some kind of mutually prosecutions) and because of that, it would be far much better and in the best interest of the concrete family members, to prosecute for the basic form of family violence only at a motion of the injured person, except when the injured person is a minor.