Tumačenje prava kao vrednovanje na osnovu konteksta - prilog konstruktivnoj teoriji tumačenja

Abstract

U radu se traga za odgovarajućim određenjem tumačenja prava polazeći od Hajdegerove inverzije teleološkog odnosa između tumačenja i razumevanja, te od razlikovanja značenja i značaja nekog značenja za tumača, na čemu insistiraju E. Beti i E. D. Hirš. Ovaj pristup, utemeljen na svojevrsnom kritičkom eklektizmu, zasniva se i na ukrštanju lingvističke pragmatike i vrednosne jurisprudencije Alfa Rosa. Pozivanjem na Hajdegera ističe se razlika između razumevanja (otkrivanje značenja) i tumačenja (objašnjenje značenja) kako bi se nagovestila težina hermeneutičkog zadatka. Pozivanje na Betija i Hirša ide u pravcu rešenja za koje autor smatra da nadilazi i prevazilazi spor između intencionalizma (Šlajermaher) i antiintencionalizma (Gadamer). Otud ističe kontekstualni karakter tumačenja, uz kritiku postojećih gledišta o kontekstualizaciji tumačenja. Najzad, pomoću sintagme 'objašnjenje značenja' i pozivanjem na lingvističku pragmatiku te vrednujuću jurisprudenciju A. Rosa, izlaže se ideja tumačenja kao vrednovanja, ali koje je uvek vrednovanje na temelju nekog konteksta (funkcionalnog, situacionog, individualnog). U radu se ističe i značaj ovakvog određenja tumačenja za opštu hermeneutiku u pogledu izdvajanja novog hermeneutičkog kanona (kanon preispitivanja tumačenja) koji je metod suočavanja sa kontekstualnom i aksiološkom prirodom tumačenja, i za jurističku hermeneutiku, u pravcu kompleksnijeg zahvatanja dva ključna problema ove discipline: pitanja prirode jurističkog zaključka i pitanja tehnologije (postupka) izvođenja tog zaključka (kanoni, argumenti tumačenja prava).

This paper is rooted in the theory of constructive interpretation of the law. The author examines contextual and axiological nature of interpretation of the law, with a particular focus on the main issues of juristic hermeneutics, i.e. the questions of nature of juristic conclusion, and of the tools of arriving to it. Concerning the ongoing dispute between the mechanical and the creative jurisprudence, this approach facilitates a consistent and convincing criticism of the conceptual jurisprudence, and of the syllogistic logic in implementation of the laws, which tends to create an image of judge as a logical machine. Contextual interpretation and axiological perspective enable the author to develop the idea of freedom as a method of juristic decision making.