Protagora i Kalikle - politički preobražaj polisa i dva sofistička odjeka u Platonovim delima

Abstract

Poredeći Protagorinu i Kaliklovu argumentaciju iz Platonovih spisa Protagora i Gorgija, nastojim da prikažem dva sofistička odgovora na neka pitanja koja su postavile društvene prilike u Atini V veka pre nove ere. Stavovi dvojice mislilaca sazdani su od podudarnih gradivnih elemenata: 1) posmatranja čoveka kao bića vođenog težnjom ka zadovoljstvu i željom da izbegne bol; 2) konceptualnog razdvajanja prirode od zakona; 3) moralnog suda koji svoje uporišne kriterijume pronalazi u prirodi; 4) zahteva da se zakon upodobi prirodnim merilima pravde i ispravnog života. Ključno mesto razlikovanja može se pronaći u Protagorinom mitu, na mestu na kojem on upućuje na razlike između prirodnih merila koja pripisujemo samo ljudima i onih koja povezujemo sa ostatkom prirodnog sveta. TA razlika čini ishode sa svim drugačijim: Protagorin demokratski čovek koji nastoji da utiče na ishode kolektivnog političkog odlučivanja u egalitarnoj zajednici suprotstavljen je Kaliklovom aristokrati koji (treba da) vlada nad slabijima od sebe.

By comparing Protagoras and Callicles arguments, the author outlines two accounts that respond to the questions raised by the changing social realities of 5th century BC Athens. The two sophists views are comprised of several complementary elements: 1) viewing humans as beings driven by pursuit of pleasures and avoidance of pain; 2) distinguishing law from nature; 3) views of morality as grounded in nature; 4) demanding that laws be adjusted to natural standards of justice and good life. A key point of disagreement can be found in Protagoras myth, where he distinguishes between natural principles that apply only to humans and those that pertain to the rest of the natural world. This draws an important distinction between Protagoras and Callicles: Protagoras democratic man seeking to influence the outcomes of collective political decision-making in an egalitarian community is contrasted by Callicles aristocrat who is meant to freely govern over their inferiors.